Obóz Kościuszko w Niagara on the Lake, 1917-1919

Biblioteka Uniwersytecka w Kielcach, Muzeum Ziemi Lubuskiej oraz Fundacja Kultury i Biznesu zapraszają do Galerii Uniwersyteckiej w Bibliotece UJK na wystawę pt. „W drodze do niepodległości. Kanadyjski przystanek – obóz Kościuszko w Niagara-on-the-Lake, 1917-1919”.

Autor i kurator wystawy – dr Anitta Maksymowicz (Muzeum Ziemi Lubuskiej).

Kurator z ramienia Uniwersytetu Jana Kochanowskiego –
Aneta Tkacz.

Organizator i koordynator wystawy w Kielcach – Wojciech Stanisław Grochowalski, Fundacja Kultury i Biznesu, Łódź.

Wystawa czasowa: 4 VI – 5 VII 2019

Wystawa autorstwa dr Anitty Maksymowicz z Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, pokazuje na unikatowych zdjęciach pochodzących w większości z nowojorskiego archiwum Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP) Obóz Rekrutacyjny Armii Polskiej nazwany Obozem Kościuszko w Niagara-on-the-Lake w Kanadzie. Wystawę przygotowano na 100-lecie czynu zbrojnego Polonii amerykańskiej. Jest to 116 banerów i oprawionych plansz w różnych formatach, czarnobiałe i kolorowe, opisy w języku polskim i angielskim; wystawa składa się z fotokopii zdjęć, dokumentów, listów, wspomnień, szkiców i reprodukcji obrazów.

Na zdjęciach ukazano funkcjonowanie obozu, przez który przeszło – począwszy od jego powstania w październiku 1917 aż do rozwiązania w marcu 1919 roku – ponad 22 tysiące polskich ochotników głównie ze Stanów Zjednoczonych. Rekruci za zgodą Stanów Zjednoczonych szkoleni byli przez oficerów kanadyjskich za pieniądze francuskie na terenie Kanady. Dużą rolę w przygotowaniach do powstania obozu i zgody władz trzech państw na jego powstanie tj. Francji, Stanów Zjednoczonych i Kanady, odegrał Ignacy Jan Paderewski; dowódcą obozu był Kanadyjczyk płk A.D. LePan.

Po dwumiesięcznym przeszkoleniu w Obozie Kościuszko w Niagara-on-the-Lake, sukcesywnie wyekspediowano 20.720 polskich ochotników do formowanej od czerwca 1917 roku Armii Polskiej we Francji. Było to wydarzenie bez precedensu w historii Stanów Zjednoczonych i Kanady, bowiem jedynie polska grupa etniczna dokonała takiej organizacji swojego wojska na Obczyźnie. Armia Polska we Francji, zwana od koloru mundurów Błękitną Armią, rekrutowała się z Polaków ochotników z Europy i innych kontynentów. Koszty wyszkolenia polskich ochotników z Ameryki i ich transportu do Francji, poniosła Francja. Żołnierzy przetransportowano do Europy trzydziestoma okrętami. Od lipca 1918 r. oddziały tej armii pod francuskim dowództwem walczyły z Niemcami na froncie we Francji. W październiku 1918 r. dowódcą Błękitnej Armii został gen. Józef Haller. Wiosną 1919 roku formacja ta została przetransportowana do Polski i weszła w skład Wojska Polskiego, walcząc w wojnie polsko-ukraińskiej (1919) i polsko-bolszewickiej (1919-1920).
Po wojnach do Ameryki, do swojej drugiej ojczyzny, powróciło około 12.500 byłych żołnierzy Błękitnej Armii. Pozostali zginęli na wojnach lub zostali w Polsce i Europie. Ci którzy powrócili, w 1921 r. założyli w Cleveland, Ohio, Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, które działa do dziś i sfinansowało wykonanie wystawy.

Niestety w Polsce Niepodległej wysiłek ten był zapomniany, nawet przemilczany, nie mówiąc o czasach komunistycznych. Dzisiaj staramy się czyn zbrojny wychodźstwa polskiego w Ameryce z czasów I wojny światowej przywrócić na karty historii Stanów Zjednoczonych, Kanady i Polski.

Zdjęcia prezentowane na wystawie obrazują warunki życia rekrutów, żołnierską musztrę i ćwiczenia, czas wolny, uroczyste wydarzenia, obozową codzienność – wszystko poczynając od czasów rekrutacji, aż po wyjazd żołnierzy z Kanady przez Stany Zjednoczone AP do Francji.

Obóz Kościuszko był ważnym wydarzeniem także dla miasta Niagara-on-the-Lake i jego mieszkańców, okazali oni wielką pomoc, wsparcie i sympatię polskim rekrutom.

Wystawa zostanie prezentowana w 2019 roku w kilku polskich miastach: w ośrodkach akademickich, w bibliotekach, muzeach.

Wystawa sfinansowana przez Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, Okręg 2 w Nowym Jorku.