O wystawie Klementyna Helis, Ewa Szląpek
Znajdujący się w naszej Bibliotece zbiór dawnych kart widokowych liczy ok. 530 egzemplarzy. Utrwalone na nich fragmenty krajobrazów, "widoki ogólne" i zdejmowane w zbliżeniu ulice, uliczki, zaułki, liczące się i mniej ważne obiekty, głośne wydarzenia i całkiem zwykłe sceny z życia miast i miasteczek ożywiają minione dni z historii naszego regionu od schyłku XIX do około połowy XX wieku.
Jest w tym zapisie w obrazach utrwalone widzenie świata poprzez indywidualną wrażliwość i kunszt wielu bardzo różnych ludzi. Trudzili się na tym polu zawodowcy i utalentowani amatorzy: fotografowie, artyści fotograficy, odbywający "fizjograficzne" i krajoznawcze ekspedycje naukowcy, utrwalający chwilę bieżącą reporterzy, regionaliści opanowani pasją ukazywania zabytków i uroków ziemi ojczystej. Uzupełniali ten obraz także przypadkowi świadkowie historii utrwalający miejsce i czas swego pobytu.
O randze i wartości estetycznej ówczesnych kart widokowych świadczą stosunkowo liczne pocztówki, dla których wzory ikonograficzne tworzyli artyści plastycy - malarze, graficy, ilustratorzy. Karta widokowa była wówczas nie tylko środkiem służącym do korespondencji, ale także nośnikiem treści znacznie od tej podstawowej funkcji odbiegających.
Widokówki "kieleckie" wydawali w tym okresie zarówno właściciele większych i mniejszych zakładów fotograficznych, składów "materiałów różnych" i księgarń, jak też wyspecjalizowane wydawnictwa spoza regionu. Wydawcami bywały też osoby prywatne, stowarzyszenia, organizacje, okazjonalnie tworzone komitety.
W będącym w naszej dyspozycji zbiorze znajdują się w różnych proporcjach ilościowych pocztówki z Kielecczyzny i miejscowości, które miały z nią historyczne związki. Kielce reprezentowane są w zbiorze przez około 180 kart, Busko - ponad 70, Sandomierz - 40, Święty Krzyż - ponad 20, Góry Świętokrzyskie, Święta Katarzyna, Bodzentyn i Dębno - ponad 30, Chęciny - ponad 20, Jędrzejów - 14, Radom - 12, Ojców - około 20. Takie miejscowości jak Końskie, Miechów, Opatów, Pińczów, Skarżysko, Solec, Starachowice, Suchedniów, Szydłów, Szydłowiec, Ujazd, Wąchock, Wiślica mają od jednej do kilkunastu kart.
Wspomnieć też należy grupę kart związanych z przebiegiem wojny 1914-1918. Uwiecznione na nich sceny ukazują w sposób bezpośredni trud żołnierski po jednej i drugiej stronie okopów z okolic Ponidzia. Ich wartość dokumentalną podnosi fakt, że były wydawane przez określone jednostki wojskowe bezpośrednio związane z przebiegiem działań wojennych. Jest tych kart kilkanaście. Ten zasób uzupełniają pocztówki legionowe zamieszczone w Pamiętnikach Włodzimierza Gierowskiego - w tomach związanych z jego służbą w Legionach.
Biorąc dziś do ręki te nieco spatynowane czasem widokówki mamy świadomość, że jest to jedynie ułamkowy fragment wielkiego bogactwa, które bezlitośnie niszczył i niszczy czas, różne zawieruchy oraz obojętne traktowanie ich wartości.
Nasz katalog stanowi wstępny rejestr tego różnorodnego materiału stworzony w celu zorientowania w zasobie i umożliwienia dotarcia do określonych obiektów. W dalszej pracy, przy sięgnięciu do obszerniejszych zasobów i materiałów źródłowych, wiele wątpliwości i przybliżonych ustaleń zostanie zapewne uściślonych i skorygowanych. Nadszedł czas aby ten typ dokumentów uzyskał właściwą rangę w zbiorach podlegających ochronie, wzbogacał publikowane teksty z wielu dziedzin, przybliżał zbiorowej pamięci różne elementy naszego dziedzictwa. Konieczne wydaje się zainteresowanie tą sprawą bibliotek i muzeów, pozyskanie życzliwości kolekcjonerów - filokartystów, regionalnych towarzystw kultury dla podjęcia wspólnej pracy zarejestrowania istniejących zbiorów i stopniowego zbliżenia się do opracowania bibliografii regionalnej z tego zakresu.
Klementyna Helis
Ewa Szląpek
Przygotowanie wystawy:
Ewa Szląpek, Klementyna Helis, Krystyna Wierzchowska, Iwona Plucner, Dominika Laprus, Anna Głuch
