Wystawa autorstwa dr Anitty Maksymowicz z Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze pokazuje na unikatowych zdjęciach, pochodzących w większości z nowojorskiego archiwum Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP), Obóz Rekrutacyjny Armii Polskiej nazwany Obozem Kościuszko w Niagara-on-the-Lake w Kanadzie. Wystawę przygotowano na 100-lecie czynu zbrojnego Polonii amerykańskiej. Wystawa liczy 116 banerów i oprawionych plansz wróżnych formatach, czarnobiałe i kolorowe, z opisami w języku polskim i angielskim. Składają się na nią fotokopie zdjęć, dokumentów, listów, wspomnień, szkiców i reprodukcji obrazów.
Na zdjęciach ukazano funkcjonowanie obozu, przez który przeszło – począwszy od jego powstania w październiku 1917 aż do rozwiązania w marcu 1919 r. – ponad 22 tysiące polskich ochotników, głównie ze Stanów Zjednoczonych. Rekruci za zgodą Stanów Zjednoczonych szkoleni byli na terenie Kanady przez oficerów kanadyjskich za pieniądze francuskie. Dużą rolę w przygotowaniach do powstania obozu i zgody władz trzech państw na jego powstanie, tj. Francji, Stanów Zjednoczonych i Kanady, odegrał Ignacy Jan Paderewski. Dowódcą obozu był Kanadyjczyk płk Arthur D'Orr LePan. Po dwumiesięcznym przeszkoleniu w Obozie Kościuszko w Niagara-on-the-Lake, sukcesywnie wyekspediowano 20.720 polskich ochotników do formowanej od czerwca 1917 r. Armii Polskiej we Francji. Było to wydarzenie bez precedensu w historii Stanów Zjednoczonych i Kanady, bowiem jedynie polska grupa etniczna dokonała takiej organizacji swojego wojska na Obczyźnie. Armia Polska we Francji, zwana od koloru mundurów Błękitną Armią, rekrutowała się z Polaków – ochotników z Europy i innych kontynentów. Żołnierzy przetransportowano na koszt Francji do Europy trzydziestoma okrętami. Od lipca 1918 r. oddziały tej armii pod francuskim dowództwem walczyły z Niemcami na froncie we Francji. W październiku 1918 r. dowódcą Błękitnej Armii został gen. Józef Haller. Wiosną 1919 roku formacja ta została przetransportowana do Polski i weszła w skład Wojska Polskiego, walcząc w wojnie polsko-ukraińskiej (1919) i polsko-bolszewickiej (1919-1920).
Po wojnach, do Ameryki (USA i Kanady), do swoich drugich ojczyzn powróciło około 12.500 byłych żołnierzy Błękitnej Armii. Pozostali zginęli na wojnach lub zostali w Polsce i Europie. Ci którzy powrócili, założyli w 1921 r. w Cleveland, Ohio, Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, które działa do dziś i sfinansowało wykonanie wystawy.
Niestety w Polsce Niepodległej, nie mówiąc o czasach komunistycznych, wysiłek ten był zapomniany, nawet przemilczany. Dzisiaj staramy się czyn zbrojny wychodźstwa polskiego w Ameryce z czasów I wojny światowej przywrócić na karty historii Stanów Zjednoczonych, Kanady i Polski. Zdjęcia prezentowane na wystawie obrazują warunki życia rekrutów, żołnierską musztrę i ćwiczenia, czas wolny, uroczyste wydarzenia, obozową codzienność – wszystko poczynając od czasów rekrutacji, aż po wyjazd żołnierzy z Kanady przez USA do Francji. Obóz Kościuszko odegrał istotną rolę w historii miasta Niagara-on-the-Lake. Jego mieszkańcy w owym czasie okazali wielką pomoc, wsparcie i sympatię polskim rekrutom. Dziękujemy!
 
Wystawa będzie prezentowana w 2019 roku w kilku polskich miastach: w ośrodkach akademickich, bibliotekach, muzeach.
 

Autor i kurator wystawy – dr Anitta Maksymowicz (Muzeum Ziemi Lubuskiej)
 
Kurator z ramienia Uniwersytetu Jana Kochanowskiego
Aneta Tkacz
tel. 41 349 71 75
 
Wystawa zorganizowana przy wsparciu finansowym
Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce,
Okręg 2 w Nowym Jorku
 
Koordynator i organizator wystawy – Wojciech Grochowalski ©
Fundacja Kultury i Biznesu, ul. Piotrkowska 112, 42 632 79 39
redakcja@kulturaibiznes.pl
 
informacje o innych miejscach wystawy: www.kulturaibiznes.pl